Ulug Beg madrasa

Deze koranschool werd tussen 1417 en 1420 gebouwd aan de westzijde van het plein. In dit gebouw zijn alle stijlen waar de voorgaande eeuwen mee geëxperimenteerd was tot volledige wasdom en eenheid gekomen. De gevel aan het plein wordt gedomineerd door een groot portaalgebouw, pisjtak, dat hoog uitsteekt boven de twee verdiepingen. Omdat Ulug beg een bijzonder begaafde astronoom was liet hij hoog boven de ingang de gevel met sterren betegelen.

Op iedere hoek van het gebouw stond een minaret; vier koepels bekroonden het dak. Door veel oorlogen en aardbevingen maar ook door verwaarlozing zijn twee van de minaretten en alle vier de koepels ingestort. Opvallend genoeg was het de antireligieuze wereldleider Lenin die ervoor heeft gezorgd dat de madrasa niet helemaal instortte. In de jaren 20 en 30 liet hij keramiekwerkplaatsen openen om de decoraties te restaureren. Ook liet hij een van de minaretten die dreigde in te storten met beton verstevigen.

Het gebouw is iets langwerpig, 90x120m waarbij de korte zijde aan het plein ligt. Eenmaal door de poort kom je op een vierkante binnenplaats waaromheen in twee lagen de verblijfplaatsen van de studenten gegroepeerd zijn. De koranschool bood onderdak aan ongeveer 100 leerlingen. Ze woonden er, kregen er les en gingen er naar de moskee. Een paar studentencellen zijn geopend voor het publiek om een beeld te geven van hoe er werd geleefd. Er is een kleine verdieping in gebouwd waar ze sliepen. Op de begane grond werd gekookt en gestudeerd. De studenten hadden weinig bezittingen, alleen wat kleren en studiemateriaal. Op deze manier konden er enkele studenten bij elkaar in een cel wonen.

In het midden van iedere zijde is een grote liwan gebouwd, grote overkoepelde nissen. Hier werden lessen gegeven. Het moet er ongeveer hebben uitgezien als de beeldengroep in een van de liwans. Het verbeeldt een groep wijze mannen of studenten onder leiding van Ulug Beg zelf. Wie goed kijkt ziet dat de schepper van de beeldengroep over niet al te veel fantasie beschikte want alle gezichten lijken op elkaar. In de noordwestgroep vind je een ingang naar de moskee die zich uitstrekt over heel de breedte van de madrasa. In deze gebedszaal zijn de oorspronkelijke muurschilderingen gerestaureerd. Ze geven de sombere en donkere ruimte een fris karakter. De gebedszaal is nu in gebruik als museumgalerie met werken van hedendaagse kunstenaars uit Samarkand. De madrasa is in de afgelopen jaren grondig gerestaureerd waardoor de sfeer helaas enigszins is verdwenen.